بنا به روایات مشهور حضرت معصومه(س) در روز اول ماه ذیقعده سال 173 هجری قمری(و بر اساس برخی مدارک سال 183 هجری قمری)، در مدینه چشم به جهان گشود و در ربیع‌الثانی سال 201 (در قم) دیده از جهان فرو بست.

بنابراین عمر آن حضرت 18 تا 28 سال گزارش گردیده است، گرچه قول 28 سال محکم‌تر است.  با توجه به ولادت حضرت امام رضا(ع) که در روز 11 ذیقعده سال 148 در مدینه رخ داد، این 10روز بین روز ولادت حضرت معصومه(س) و روز ولادت امام رضا(ع) به‌عنوان دهه کرامت نامگذاری شده است.  تقریباً قطعی است که حضرت معصومه(س) ازدواج نکرد. در این صورت این سؤال پیش می‌آید که با توجه به اینکه سنت ازدواج مستحب مؤکد اسلامی است چرا حضرت به این سنت موکد عمل نکرده است. 

رسول اکرم(ص) فرمود:در اسلام در پیشگاه خدا بنایی برپا نشده که محبوب‌تر و عزیزتر از بنای ازدواج باشد. نیز فرمود: ازدواج سنت و برنامه‌من است، پس کسی که از سنت من دوری کند از من نیست. در عصر امام باقر(ع) بانویی به‌خاطر ریاضت و کسب فضیلت، ازدواج نمی‌کرد، امام باقر(ع) به او فرمود: اگر در ترک ازدواج، فضیلتی به دست می‌آمد، حضرت فاطمه(ع) سزاوارتر از تو بود که به‌خاطر کسب فضایل اخلاقی، ازدواج نکند، زیرا هیچ بانویی در کسب کمالات، از فاطمه(ع) پیشی نگرفته است.  در پاسخ به این سؤال دو مطلب گفته شده که هرکدام، یا یکی از آنها، دلیل شایسته‌ای است که موجب ترک ازدواج حضرت معصومه(س) شده است:

1ـ دختران امام کاظم(ع) به‌ویژه حضرت معصومه(س) در سطحی از کمالات بودند که برای خود کفو مناسب نیافتند، تا با او ازدواج کنند، امام کاظم(ع) فرموده بودند تا با مورد سفارش معصومین و مشورت برادرشان حضرت رضا(ع) ازدواج کنند. این سفارش و قرائن دیگر بیانگر این است، که باید برای آنها همسر مناسبی باشد. 

2ـ ترس و وحشت حکومت پر از خفقان و اختناق هارون، به‌گونه‌ای بود که کسی جرئت نمی‌کرد با دختران امام کاظم(ع) ازدواج نماید و داماد آن حضرت شود، زیرا دامادی آن حضرت، از نظر دستگاه طاغوتی هارون، موجب خطر شدید برای آن داماد می‌شد، به این ترتیب، حضرت معصومه(س) و بعضی از خواهرانش، از ازدواج صرف‌نظر کردند. 

در خصوص علت مهاجرت حضرت به ایران باید گفت که مأمون عباسی در سال 200 هجری قمری، با نامه‌ها و پیام‌های بسیار، حضرت رضا(ع) را به خراسان دعوت کرد. آن بزرگوار، ناگریز از روی اکراه، این دعوت را پذیرفت و با کاروانی که مأمون فرستاده بود، به‌سوی خراسان آمد. یک سال بعد (سال 201) حضرت معصومه(س) به‌شوق دیدار برادرش حضرت امام رضا(ع) عازم خراسان گردید و با همراهان حرکت کردند، ولی این حرکت می‌تواند هجرت معنی‌دار و عظیم حضرت برای حمایت از ولایت امام و تقویت مسئله رهبری بوده باشد، که در ظاهر به‌صورت سفر برای دیدار برادر عنوان می‌شد. 

سیره حضرت معصومه(ع) در تاریخ گم شده است، علت آن، خفقان شدید آن عصر و ترس از نگارش زندگی اهل‌بیت(ع) بوده است، در عین حال می‌توان بعضی از مطالب را از آنچه به جا مانده شرح داد.  از ویژگی‌های حضرت معصومه(ع) این بود که به علوم اسلام و آل محمد(ص) آگاهی داشت و آن را برای دیگران و آیندگان، نقل می‌کرد و از راویان و محدثان به شمار می‌آمد.

از پرباری عمر مبارک 28 ساله حضرت معصومه(س) همان بس که در اقامت 17 روزه‌اش در قم، حوزه علمیه قم را بقای جادوانه بخشید و دهها هزار فرهیخته و دانش پژوه را به جهان تشیع ارزانی داشت.