چند ماه از عمر پربار پیامبر عالیقدر اسلام (ص ) باقى نمانده بود. سال دهم هجرت بود. پیامبر (ص ) اعلام فرمود: مردم براى انجام مراسم عظیم حج آماده شوند. بیش از صد هزار نفر گرد آمدند. پیامبر مکرم (ص ) با پوشیدن دو پارچه سفید از مسجد شجره در نزدیک مدینه احرام بست و مسلمانان نیز همچنین .
صداى گوشنواز: (( لبیک اللهم لبیک ، لا شریک لک لبیک ، )) در فضا طنین انداز شد. هزاران نفر این نداى ملکوتى پیامبر را تکرار مى کردند. شکوه عظیمى بود: وحدت اسلامى ، برابرى و برادرى تبلور یافت .
پیامبر مکرم (ص ) براى اولین و آخرین بار مراسم و مناسک حج را به مسلمانان آموخت . این سفر بزرگ نمایشگر ثمرات بزرگ و تلاشهاى چند ساله پیغمبر اکرم (ص ) بود که جان و مال و زندگى خود را خالصانه در راه تحقق آرمانهاى اسلامى و فرمانهاى الهى بذل کرد، و پیامهاى الهى را به مردم جهان رسانید. پیامبر (ص ) در سرزمین عرفات - پس از نماز ظهر و عصر - هزاران نفر از مسلمانان پاک اعتقاد را، مخاطب ساخته چنین فرمود:
(اى مردم ! سخنان مرا بشنوید - شاید پس از این شما را در این نقطه ملاقات نکنم - اى مردم خونها و اموال شما بر یکدیگر تا روزى که خدا را ملاقات نمائید مانند امروز و این ماه ، محترم است و هر نوع تجاوز به آنها حرام است ).
سپس مردم را به برابرى و برادرى فرا خواند و به رعایت حقوق بانوان سفارش کرد و از شکستن حدود الهى بیم داد و از ستمکارى و تجاوز به حقوق یکدیگر بر حذر داشت و به تقوى توصیه کرد.
در صحنه غدیر خم
وقتى پیامبر اکرم (ص ) و دهها هزار نفر در بازگشت به مدینه به محلى به نام غدیر خم رسیدند، امین وحى ، جبرئیل بر پیامبر (ص ) وارد شد و پیام الهى را بدین صورت به پیامبر (ص ) ابلاغ کرد:
(اى پیامبر، آنچه از سوى خداوند فرستاده شده به مردم برسان و اگر پیام الهى را به مردم نرسانى رسالت خود را تکمیل نکرده اى ، خداوند تو را از شرّ مردم حفظ مى کند.)(43)
مردم مى پرسیدند آن چه چیزى است که کامل کننده دین است و بى آن ، دین حق کامل نیست ؟ آن آخرین اقدام پیامبر است براى تعیین خط وصایت و امامت . پیامبر (ص ) باید - به امر خدا - تکلیف مردم را پس از خود معین کند.
در زیر آفتاب سوزان و در روى رملها و شنهاى داغ بیابان ، ضمن خطبه بلندى ، پیامبر حضرت على (ع ) را به عنوان (ولى ) و (جانشین ) خود به مردم معرفى فرمود، و بویژه این جمله را - که محدثان شیعه و سنى همه نقل کرده اند - گفت :
(( من کنت مولاه فعلى مولاه ...))
مردم در آن روز که هجدهم ماه ذیحجه بود، با حضرت على (ع ) بیعت کردند.
دو ماه و چند روز بعد، در اواخر صفر سال یازدهم هجرى ، پیغمبر اکرم (ص ) در مدینه چشم از جهان فرو بست و در جوار مسجدى که خود ساخته بود مدفون شد.
این قبر منور، امروز زیارتگاه نزدیک به یک میلیارد مردم مسلمان جهان است .

یکی از مهم ترین اعیاد اسلامی ،«عیدغدیر» در روز هیجدهم ذی حجّه است،روزی که پیامبر«ص»دربازگشت ازحجّه الوداع ، در غدیر خم ،حضرت علی «ع»را به امامت و جانشینی خود تعیین کرد واطاعت از او را  بر همگان واجب ساخت. امام صادق «ع»عیدغدیر را بزرگ تر وشریف تر از جمعه و عید فطر وقربان می شمارد. و پیامبرخدا «ص» فرمود: «عیدغدیرخم بهترین عید امّت من است.» این عید ، مورد عنایت خاص خدا و رسول بوده ، امامان نیز پیوسته یاد آوران آن واقعه ی مهم بودند وبه پیروان خود دستور می دادند که این روز را عید گرفته، دور هم جمع شوند، به یکدیگرتبریک وشادباش گویند و برای این روز برنامه هایی عبادی از قبیل دعا، زیارت، روزه و نماز خاص است، تا حرمت این روز و مظلومیت اهل بیت و حقانیت آنان برای رهبری امت فراموش نشود. فضیلت این عید بسیار است و در روایات از آن به عنوان عید الله اکبر، عید آسمانی، عید ولایت، عید میثاق و بیعت، روز روشنگری و فرج، روز کمال دین، روز صیام و قیام و اطعام و روز شادی یاد شده است.زنده نگه داشتن این عید از وظایف معتقدان به ولایت علوی است و برگزاری جشن در این روز سنتی دینی و مقدّس به شمار می رود. زیارت حضرت علی(ع) در این روز نیز نوعی تجدید عهد با اوست. بزرگداشت روز غدیر خم توصیه ی معصومین است. روز غدیر روز عبادت و نماز و سپاسگزاری و حمد به درگاه خدا و روز شادمانی است. این روز بزرگ بر تمامی شیعیان جهان مبارک باد.

«حلیمه» زن پاک سرشتٍ مهربان به این کودک نازنین که قدمش در آن قبیله مایه خیر و برکت و افزونی شده بود؛ دل بستگی زیادی پیدا کرده بود. لحظه ای از پرستاری او غفلت نمی کرد. کسی نمی دانست این کودک یتیم که دایه های دیگر از گرفتنش پرهیز داشتند؛ روزی و روزگاری پیامبر رحمت خواهد شد و نام بلندش تا پایان روزگار با عظمت و بزرگی بر زبان میلیون ها نفر مسلمان جهان و مأذنه ها  با صدای بلند برده خواهد شد و مایه ی افتخار جهان و جهانیان خواهد بود.

«حلیمه» بر اثر علاقه و اصرار مادرش، آمنه، محمد را که به سن پنج سالگی رسیده بود به مکه بازگردانید. دو سال بعد که آمنه  برای دیدار پدر و مادر و آرامگاه شوهرش عبدالله به مدینه رفت، فرزند دلبندش را نیز همراه برد. پس از یک ماه، آمنه با کودکش به مکه بازگشت، اما در بین راه، در محلی به نام «ابو"اء» جان به جان آفرین تسلیم کرد، و محمد در سن شش سالگی از پدر و مادر هر دو یتیم شد و رنج یتیمی در روح و جان لطیفش دو چندان اثر کرد.