آشنایی و آشتی با نهج البلاغه امیرمؤمنان( علیه السلام)

الف) نهج البلاغه امیرالمومنین علیه السلام، با اینکه همانند خود حضرت در اوج همه خوبی ها قرار دارد؛ اما گاه از طرف شیعیان و پیروان آن حضرت نیز مورد بی مهری و غفلت قرار می گیرد؛ یعنی همانطور که خود آن حضرت، اول مظلوم عالم است، کتابش نیز که شاهکار همه کتاب هاست، مظلوم واقع شده است.

ب) نهج البلاغه، خلاصه برخی از خطبه ها، نامه ها و کلمات گهربار امام علی علیه السلام است که به جهت داشتن برجستگی  فصاحت و بلاغت بیشتر، در یک مجموعه گرد آمده است.

ج) نهج البلاغه، کتابی است که در کنار قرآن کریم، مفاتیح و رساله، از بایسته های یک مسلمان و یک شیعه به حساب می آید که در هیچ حالی از آن بی نیاز نیست.

د) این کتاب را مرحوم ابوالحسن محمد بن حسین، معروف به سید رضی در سال 400 هجری قمری گردآوری کرده است.

هدف ما در این یادداشت، آشتی و آشنایی اجمالی با کتاب شریف نهج البلاغه است، تا شاید هم نگارنده و هم خواننده محترم از این دریای علم و حکمت، استفاده بیشتری ببرند؛ لذا در قسمت های آینده، برخی از عناوین و موضوعات این کتاب ارزشمند را فهرست وار بررسی خواهیم کرد.

نهج البلاغه از سه بخش ترتیب یافته است:

بخش اول، خطبه های امام علی علیه السلام است که تعداد آنها به 241 خطبه می رسد؛

بخش دوم، نامه های آن حضرت است با 79 نامه، به فرزندان، استانداران، دوستان و دشمنان؛

بخش سوم نیز سخنان حکمت آموز یا کلمات قصار ایشان است، با 480 حکمت، در موضوعات مختلف اخلاقی، اجتماعی، علمی،... .

خطبه اول:

در این خطبه، به شناخت خدا و دین و راه های خداشناسی و نیز آفرینش آسمان، زمین و انسان می پردازد:

نخست به حمد و ستایش از خدایی می پردازد که انسان از شناخت و معرفت کامل به او و نیز درک صفات  و ستایش او عاجز است.

دوم: بیان مراحل توحید به اینکه آغاز دین، خداشناسی است، سپس تصدیق و باورداشت او، بعد یگانه دانستن خدا، آنگاه اخلاص برای او و در پایان، نفی صفات مخلوقات از خدا.

سوم: راه های شناخت خدا:

1.تفکر در آفرینش جهان، به اینکه این جهان با عظمت را بدون نیاز به فکر و اندیشه یا استفاده از تجربه ای پدید آورد.

2. بیان شگفتی آفرینش فرشتگان، فراوانی آنان، عبادت ایشان، فرمانبرداری آنان، و مسؤولیت هر کدام از آنان در قبال انسان و جهان خلقت.

3. بیان راز خلقت انسان و تعجب از آفرینش آن با ویژگی های خاص خود و اشاره به برخی از استعدادها.

4. داستان آدم و سکونت در بهشت و آنگاه ماجرای فریب شیطان و هبوط در زمین.

چهارم: بیان فلسفه و حکمت بعثت پیامبران، در یادآوری حق خدا به مردم، هدایت آنان به خداپرستی و به یاد داشتن معاد و هدف خلقت.

پنجم: بیان حکمت و فلسفه بعثت پیامبر خاتم، تا دین او برای تمام بشر و تا پایان تاریخ دنیا جاری باشد.

ششم: اشاره به امامت و ضرورت استمرار رسالت پیامبر، تا مردم بدون راهنما نشده و سرگردان نشوند.

هفتم: ذکر خصوصیات قرآن، به اینکه همه احکام خدا با راهنمایی سنت پیامبر در آن بیان شده.

هشتم: ذکر یکی از بزرگ ترین واجبات خدا به عنوان حج بیت الله و بیان فلسفه و فواید آن.